Het verhaal achter de Balpen

Een serie achtergrondverhalen over de klassiekers uit de kantoorbranche. Producten die we dagelijks gebruiken of gebruikten maar waarvan we het verhaal niet kennen, soms deels of zijn vergeten. Onze columnist en BOP-jurylid Jos van Dalfsen gaat op zoek naar het verhaal, maar probeert ook verrassende zaken boven water te krijgen waarvan je denkt ‘hoe zo?’ of ‘nooit geweten’. Na het verhaal achter de Paperclip, de Post-it, de Schrijfmachine, het Potlood, Papier, de Ordner, de Schaar, de Vulpen is nu de hoofdrol voor de Balpen.

Het principe van de balpen dateert van 1888. De Amerikaan John J. Loud had toen een patent aangevraagd voor een soortgelijk apparaat om leer te merken. Dit patent werd echter nooit commercieel gebruikt omdat een goede inkt hiervoor ontbrak.

Frustratie leidt tot uitvinding

De balpen om mee op papier te schrijven is vervolgens uitgevonden door de Hongaarse journalist László Bíró. Gefrustreerd door de tijd die hij verspilde met het veelvuldig vullen van zijn vulpen, de vlekken die hij maakte en het krassen van de pen op het papier, waarbij dat soms scheurde, besloot hij een pen te ontwikkelen die hieraan een einde maakte. Bij het bezoek aan een drukkerij merkte hij op dat de bij het drukprocedé gebruikte drukinkt zeer snel en zonder uitlopen opdroogde, waardoor het papier vlekkeloos bleef. Deze inkt had echter een zeer hoge stroperigheid en was daardoor onbruikbaar in een gewone vulpen. Om toch deze inkt te kunnen gebruiken, moest hij een nieuw type pen ontwikkelen. Hij deed dit door een kogeltje te plaatsen aan het uiteinde van de pen. Dit kogeltje draait tijdens het schrijven en laat daarbij een inktspoor achter op het papier; terzelfder tijd sluit het kogeltje het inktreservoir af van de buitenlucht, zodat uitdroging en lekkage worden voorkomen.

Biro Pens worden hoogvliegers

Zijn eerste model presenteerde Bíró in 1931 op een internationale tentoonstelling in Boedapest. Het systeem werd in 1938 gepatenteerd. In juni 1943 vroeg László Bíró samen met zijn broer Georg, die als tandarts kennis had van scheikunde, een nieuw patent aan en brachten zij de eerste commerciële versies van de balpen, Biro Pens genaamd, op de markt. Deze pennen waren echter niet erg bruikbaar, ze lekten snel en gaven veel vlekken op het papier. Tijdens de Tweede Wereldoorlog had de Britse Royal Air Force behoefte aan een pen die op grote hoogte lekvrij gebruikt kon worden. De gewone vulpen was hiervoor onbruikbaar. De Britse regering besloot daarom om de licentierechten van de Biro Pens aan te kopen. De pennen kwamen ook bij andere krijgsmachtonderdelen in gebruik na de succesvolle introductie ervan bij de RAF, waardoor hun bekendheid groeide.

BIC grijpt zijn kans

Na de Tweede Wereldoorlog ontbrande de strijd om van de balpen een commercieel megasucces te maken. Marcel Bich, een Italiaans-Franse zakenman, zag het potentieel van Bíró’s uitvinding, maar wist dat massaproductie efficiënter moest zijn om het populair te maken. In 1945 kocht hij de octrooirechten, verfijnde het ontwerp en startte de massaproductie. Zijn bedrijf, Bic, stroomlijnde het productieproces, waardoor de kosten daalden en de balpen wereldwijd toegankelijk werd. Over de naam BIC doen verschillende verhalen de ronde. Sommige bronnen stellen dat Bich de ‘h’ in zijn naam heeft weggelaten om te voorkomen dat de merknaam in sommige talen zou worden uitgesproken als het Engelse scheldwoord ‘bitch’. Maar volgens de informatie op de Nederlandse BIC-site is BIC® simpelweg een verkorte versie van de naam van de oprichter.

Marktdominantie

Het succes van Bic-pennen kwam neer op betaalbaarheid en betrouwbaarheid. Bich introduceerde hoogwaardige plastic behuizingen en precisie-bewerkte balpunten die een consistente inktstroom garandeerden. Door het productieproces te perfectioneren, creëerde hij een pen die goedkoop, duurzaam en gemakkelijk te gebruiken was. Zijn reclamecampagnes benadrukten dat de Bic-pen betrouwbaar was, met slogans die de nadruk legden op zijn soepele schrijven en langdurige inkt. In de jaren ’50 domineerde Bic de markt en verkocht wereldwijd miljoenen balpennen. Het ontwerp bleef grotendeels ongewijzigd, wat de effectiviteit ervan bewees. Andere merken volgden, maar de naam Bic werd synoniem aan balpennen, waardoor het zijn plaats in de geschiedenis van kantoorartikelen verzekerde. Vandaag, of het nu op scholen, kantoren of thuis is, is een Bic-pen waarschijnlijk binnen handbereik.

Nieuwe aanbieders

In de VS en Canada ontstond na de Tweede Wereldoorlog ook al een balpen-industrie. Direct na de oorlog kreeg het merk Eversharp een licentie van Biro voor de VS. Na een paar succesvolle jaren zakte de verkoop in en werd het bedrijf verkocht aan Parker. Zo kwam Paper Mate Pens begin jaren ’50 op de markt en lanceerde Parker Pens in 1954 de Parker Jotter, in eerste instantie buiten het bereik van BIC. Vandaag de dag beheerst BIC nog altijd circa 60% van de Amerikaanse markt en ruim 90% van de omzet realiseert het buiten Frankrijk. Tussen 1950 en 2005 verkocht het bedrijf al meer dan 100 miljard wegwerppennen. De afgelopen 75 jaar werden er wereldwijd gemiddeld 60 Bic Crystal pennen per seconde verkocht!

Bich is er heilig van overtuigd dat er in ieder land op aarde vraag is naar een handige balpen zoals die van BIC. Om voor de BIC Cristal meerdere buitenlandse afzetmarkten te creëren, neemt de Fransman al in een vroeg stadium stappen om dit te realiseren. Hij richt in de jaren ’50 verschillende buitenlandse dochternemingen op en maakt afspraken met lokale fabrieken om balpenonderdelen voor BIC te produceren. Tussen 1953 en 1957 breidt het Franse bedrijf uit naar de omringende Europese landen, waaronder Nederland, België en Zwitserland. In 1956 neemt de pennenfabrikant ook de stap om intercontinentaal te gaan ondernemen: sinds dat jaar zijn BIC-producten ook in Brazilië verkrijgbaar. Maar het jaar daarop maakt Bich pas echt een grote stap door het Britse BIRO Swan over te nemen, waarmee hij zijn droom om BIC ook te introduceren in Engelstalige landen, waaronder Australië en de Verenigde Staten, eindelijk kan waarmaken. Dat zijn producten niet lang daarna ook worden geïntroduceerd op de Afrikaanse en Scandinavische markt, is de kers op de spreekwoordelijke taart.

Bic concurreert nu grotendeels met Faber-Castell, Gillette, Newell Rubbermaid (inmiddels eigenaar van Parker en Paper Mate) en Stabilo. De BIC-pen is het bekendste product van het bedrijf met als logo een persoon met een grote balpen achter de rug. In 1973 kwam BIC met de wegwerpaanstekers en in 1975 met de wegwerpscheermesjes voor zowel vrouwen als mannen, intussen van enkele tot vier mesjes, inclusief systeem- en niet-navulbare scheerapparaten. In 1976 introduceerde BIC ook wegwerppanties voor vrouwen, die echter geen succes bleken. Het in 1988 gelanceerde parfumgamma flopte eveneens. Het assortiment schrijfwaren is inmiddels uitgebreid met potloden, markers, Post-itblaadjes, gummen, lijmstiften, correctiestiften en andere bureauaccessoires.

Onderscheidende positie

Tot de jaren ’50 is de vulpen de standaard, maar het schrijven met deze pen vergt enige oefening en inktvullingen zijn bepaald niet goedkoop. Met de komst van de balpen komt daar verandering in. Door het voor die tijd geavanceerde productieproces slaagt Bich erin om pennen te leveren die relatief goedkoop zijn. De inkt van een balpen droogt bovendien minder snel uit en gaat dus stukken langer mee; met een simpele BIC Cristal zou je aan één stuk twee kilometer kunnen schrijven. En mocht de pen het onverhoopt niet meer doen, heb je er als consument in ieder geval niet teveel voor betaald. De BIC-pen was en is voor veel mensen dus een goed alternatief voor een vulpen of luxere balpen.

BIC ziet echter ook al vroeg in dat het zal moeten blijven innoveren om ten opzichte van de concurrentie aan de top te blijven. Hoewel de balpen-klassieker en andere pennen nog steeds het voornaamste product van de organisatie zijn, maakt BIC vanaf de jaren ’70 ook andere handige producten. Niet alleen schrijfwaren, maar ook aanstekers, scheermesjes, Tipp-Ex en zelfs een wegwerpmobieltje worden onder de naam van BIC aangeboden.

Nederlands tintje

De Nederlander Rob Versloot is onlangs benoemd tot nieuwe CEO van het concern. Per 15 september 2025 neemt hij het stokje over van Gonzalve Bich, telg van de oprichtersfamilie, die het bedrijf sinds 2018 leidde. De komende maanden zal Bich de transitie begeleiden. De benoeming van Versloot markeert een historische stap voor BIC. Sinds de oprichting in 1945 door Marcel Bich is het bedrijf geleid door leden van de familie. Gonzalve Bich vertegenwoordigde de derde generatie. Met Versloot kiest BIC nu bewust voor een leider van buiten de familiekring — een keuze die past bij de modernisering en internationalisering van het bedrijf. De familie Bich blijft wel een belangrijke aandeelhouder, met circa 45 procent van het kapitaal en 63 procent van de stemrechten. Het aandeel BIC is beursgenoteerd.

BIC kunstcollectie

Een paar maanden geleden was ik tijdens mijn vakantie ook in Parijs en via Niels Nuis, accountmanager BIC, heb ik een afspraak gemaakt om de gehele kunstcollectie van BIC in het hoofdkantoor in Parijs te mogen bekijken. Zeer bijzonder dat ik van curator Claire Gerard uitleg kreeg bij bijna alle 250 werken op de drie verdiepingen van het hoofdkantoor. “We hebben een unieke kunstcollectie opgebouwd bij BIC. Het is een getuigenis van onze passie voor creatie, originaliteit en een sterke relatie met onze consumenten.”, aldus BIC-woordvoerder Claire Gerard.

De collectie moderne kunst is gemaakt door wereldwijd beroemde en opkomende kunstenaars. De kunstwerken hebben allemaal één ding gemeen: ze zijn gemaakt met balpennen. Instagramaccount @bic.create is bron van inspiratie wat je allemaal kan doen met een BIC-pen.

Uitgelicht werk: Bic balpen op kunstzijde, hoog 900 cm x breed 1400 cm, aangekocht in 1988. Jan Fabre ziet in de specifieke blauwe bic-kleur een weerspiegeling van het zogenaamde ‘uur blauw’, het moment tussen nacht en zonsopgang wanneer het nog niet licht is, maar ook niet meer donker. Het uur waarop de wereld van de dagdieren ontwaakt. In het ‘uur blauw’ ontmoeten nacht- en dagdieren elkaar even. Een magisch moment tussen slaap en waak. Fabres installatie ‘Het uur blauw’ is een groot zijden doek dat volledig is bekrast met een blauwe balpen. Door het enorme formaat en de overweldigende hoeveelheid lijnen wordt de tekening ook een ruimte die ons volledig in de blauwe diepte trekt. De tekening wordt een object waarlangs we kunnen wandelen, een theatrale sculptuur, een soort ruimtelijk decor. Voor Jan Fabre is een tekening niet langer de uitwerking van een idee met behulp van zo weinig mogelijk lijnen, maar eerder een voortdurend bewegen van de balpen tot de ondergrond volledig verdwijnt.

Niet zo simpel als het lijkt…
Hoewel de balpen inmiddels een alledaags gebruiksvoorwerp is, blijkt het produceren ervan technisch behoorlijk complex. Dat ondervond ook China, dat vanaf de jaren 1970 massaal balpennen begon te fabriceren, onder andere in Fenshui en Wengang. In de jaren 2000 groeide het land uit tot ’s werelds grootste producent, goed voor 80% van de wereldwijde productie — jaarlijks zo’n 38 miljard stuks. Toch kon China tot voor kort zélf geen balpenpunt van hoge kwaliteit maken. De precisieonderdelen moesten jarenlang geïmporteerd worden uit onder meer Duitsland en Japan. Pas in 2017, na miljoeneninvesteringen en stevige nationale trots, slaagde het staalbedrijf TISCO erin om volledig in eigen land een hoogwaardige balpenpunt te produceren. Een mijlpaal die het nieuws haalde en symbool werd voor China’s streven naar industriële zelfredzaamheid.

Wist je dat…?

• De baldiameter bepaalt mede hoe fijn of grof de pen schrijft. Veelgebruikte maten: 0,5 mm (fine), 1,0 mm (medium) en 1,4 mm (broad).

• De meeste pennen schrijven niet ondersteboven… tenzij ze drukgevulde cartridges hebben.

• De BIC Cristal wordt wereldwijd elke seconde duizenden keren verkocht.

De balpen: veelzijdiger dan je denkt
De balpen is al sinds jaar en dag een onmisbaar onderdeel van elke werkplek. Maar achter dat alledaagse omhulsel schuilt een wereld van innovatie, techniek en design. Dit zijn de meest voorkomende soorten balpennen die we kennen:

• De klassieke balpen (bijv. BIC Cristal) – eenvoudige wegwerpbalpen met oliebasis-inkt, goedkoop, betrouwbaar en wereldwijd verkrijgbaar. Zelfs opgenomen in de collectie van het MoMA in New York.

• Navulbare balpen (bijv. Waterman, Parker, Cross) – luxe en duurzaam, vaak gebruikt als cadeau of accessoire.

• Rollerball pen (bijv. Pilot V7, Uni-ball Vision Elite) – waterbasis-inkt voor soepel schrijven, maar kans op vlekken.

• Hybride balpen (bijv. Pilot Acroball, Uni-ball Jetstream) – vloeiend schrijven zonder vlekken, ideaal voor linkshandigen.

• Multi-pen of wisselkleuren (bijv. BIC 4-kleuren) – één pen met meerdere kleuren, populair voor school en notities.

• Uitwisbare balpen (bijv. Paper Mate Replay) – inkt die je weg kunt gummen, vaak met drukgevulde cartridge.

• Space Pen (Fisher Space Pen) – schrijft onder alle omstandigheden, ook in de ruimte.